Hét biotoop bij uitstek is het oerbos of oerwoud. Het meest weelderige en groene stukje aarde dat we kennen. Het hele evenaarsgebied zou in het donker)groen moeten baden.

Daar waar het warm (Tk>18°C) en altijd vochtig (D<2) is, kent de plantengroei nauwelijks grenzen. Alles groeit en bloeit aan recordsnelheden en is niet geremd door seizoenen. Deze tropische bossen kennen echter enkele illustere mechanismes en een groot geheim.

Verder zijn tropisch regenwouden dé motor van de ITCZ, nog zo’n complex systeem dat leerlingen best toevoegen aan hun rugzakje kennis. Zeker als je weet dat het ook nog voorziet in het levensonderhoud van zo’n 3 miljard mensen!

De tropische regenwouden zijn een essentiële schakel in het behoud van ons aards klimaat. Dit meest rijke biotoop op onze globe is om diverse redenen onderhevig aan kaalslag. Jammer genoeg halen de ‘defenders of ecowarriors vaak hét foute argument aan om het regenwoud te beschermen. ( link )
Daarom verdient het méér dan onze aandacht.

Welke zijn die geheimen van het regenwoud?

Regenwouden zijn niet dé longen van de aarde.

Beste Greta, Anuna en andere strijders voor het behoud, gebruik deze reden aub niet meer in jullie campagnes. Het klopt gewoonweg niet. De meeste O2-atomen worden logischerwijze in de oceanen geproduceerd. Wie de O2-cyclus uittekent, merkt dat kiezelwieren de grootste zuurstofpomp van onze planeet zijn. Slechts zo’n 20% van onze zuurstof wordt door de bossen aangemaakt. Maar deze zuurstof is vaak ter plekke al geconsumeerd in verrottingsprocessen van blader- en ander organisch materiaal. Dit leidt ons naar nog zo’n opmerkelijk vaststelling:

Tropische wouden staan vaak op de armste gronden

Het is amper te bevatten, maar deze gigantische biomassa staat vaak op ijzerhoudende voedingsstofarme grond. Door de hoge vochtigheidsgraad én warmte is de afbraak van biologisch materiaal, zo intens dat haast ad hoc voedingsstoffen weer via de wortels worden opgenomen. De vorming van humus door uitloging is beperkt. Maw de elementen uit verteerde bladeren worden vrijwel onmiddellijk opgenomen door de wortelstelsels van al dat plantengoed. Goed te beseffen is ook dat deze ijzerhoudende grond of lateriet eens blootgesteld aan de weerselementen onderhevig aan ‘roestvorming’ en het moeilijk is om te regenereren ( nieuw woud te vormen ). Bij het regeneren van deze ‘gebakken klei’ en ‘verroestte aarde’ zijn speciale ploegen en ploegtechnieken nodig.

Regenwouden zijn in beperkte mate zelfhelend

Net door een versnelde afbraak van biologisch materiaal en de ideale weersomstandigheden gaan kleine gaten ( blikseminslag, storm ) snel dichtgroeien. Voorwaarde is wel dat deze gaten niet te groot zijn door bijvoorbeeld menselijke invloeden ( plantages, weides ). Eigenlijk zijn de echte slash and burn, tesamen met een vrij nomadisch leven de beste uitbaatmethoden van het regenwoud geweest. In m’n lessen spreek ik vaak van een good and a bad practice.
Deze wetenschap was de basis van een succesvolle zwerflandbouw waarbij het woud op een duurzame manier gebruikt werd.

Regenwouden maken (deels) hun eigen regen

Door de enorme evapotranspiratie van deze bossen wordt meer dan de helft van de dagelijkse regenval ter plekke ‘aangemaakt’. Het is dat verhaal van de zenitale zonnestand. Dit wordt bij de ITCZ uitgebreider toegelicht. Maar het is een zeer verontrustende vaststelling dat door het kappen van de regenwouden niet onze O2 maar vooral onze waterdampen én ITCZ gaat verdwijnen en ja…

Het verdwijnen van regenwoud heeft gevolgen voor de héle wereld

vlindereffect

De waterhuishouding en vooral de verstoring ervan is een belangrijke topic geweest in het oude leerplan, maar vindt zeker z’n plek in het nieuwe vanwege het systeemdenken. Vooral als je in termen van “100 liter water valt naar beneden en hoeveel daarvan wéér onmiddellijk naar boven, hoeveel in de grond en hoeveel weg” spreekt, gaat deze materie er vrij vlotjes in.

Het kennen van deze 4 geheimen, leidde mij er toe om via SDG 17 een nieuw elan te vinden en te geven aan m’n runforforest verhaal dat ik in 2019 voor het eerst afrondde. Maar gezien het nieuwe systeemdenken in de nieuwe leerplannen aardrijkskunde overweeg ik een vernieuwde actie runforForest 2.0. 😉

Wist je dat naast de tropische er ook gematigde regenwouden zijn? Vooral de westkusten van Canada kent heel wat regenwoud. Het is jammer genoeg ook vaak de bron voor onze zogenaamde ecologische pellets voor onze kachels.

Lees in verband ook

• Minstens de helft van onze zuurstof komt uit oceanen ( Engels )
• Herbebossen van de Sahel ( run for Forest 1.0 )